Auteur: Jos Kruis

Het duurde even voor de aangekondigde richtkijker van Pard arriveerde. Intussen is hij mondjesmaat in Nederland verkrijgbaar, maar ik heb daarop niet gewacht. Ik heb meteen een exemplaar gescoord bij Pard.com zodra deze beschikbaar kwam. Hier is hij dan…

Gisteren op de schietbaan in Baarn een afspraak gemaakt met Henk Fennema om de Pard aan de tand te voelen. Daarbij willen we ook meteen het onderste uit de kan met 4 afzonderlijke profielen. We hebben 4 power settings met de draaiknop stand 1, 2, 3 en 4. Daarbij maak ik gebruik van loodvrije kogeltjes JSB PbFREE 5,5 mm van 0,76 gram.

• Stand 1 (19,4 joule) zonder demper, voor het gebruik in keukens en restaurants en woningen op korte afstanden tot 15 meter.
• Stand 2 (23,2 joule) zonder demper. Ook voor kleine ruimten als schuren, magazijnen en werkplaatsen op afstanden tot 15 meter.
• Stand 3 (27,7 joule) met demper. Voor kwetsbare omgevingen als veestallen, schuren, terrassen, binnenplaatsen en achtertuinen/erven op afstanden tot 20 meter. Vaak voor grotere aantallen ratten in de buurt van (huis)dieren. Het grotere vermogen maakt een demper noodzakelijk.
• Stand 4 (30,9 joule) met demper. Op plekken waar weinig kans op schade is en op afstanden tot 25 meter.

De kogelbanen voor deze profielen zien er als volgt uit:

Het energie verloop zie je hieronder:

De kogel snelheden als volgt:

Test resultaat

De DS37 is in alle opzichten gelijk aan de DS35. Het verschil zit ‘m in de beeldchip. Deze is 3840×2160 pixels. De DS35 heeft er 2560×1440. Daarmee is de beeldkwaliteit enorm verbeterd en ook het zoombereik verhoogd tot 16x i.p.v. 8x. De inslag van een pellet op 25 meter is nu duidelijk zichtbaar. Bij de Pard DS35 had je dan toch wel een verrekijker nodig.

Verder is alles gelijk gebleven. Hoewel,… ik heb de indruk dat de bediening sneller en soepeler is. LRF meet in 1 a 2 seconden. Inzoomen gaat razendsnel in stappen van 4x, 8x, 12x, 16x. Dit werkt buitengewoon prettig. Wel is het zo dat op 16x zoom de LRF buiten beeld is. Dat dwingt de schutter om uit te zoomen bij het doel zoeken en afstand meten. Dat is precies wat Henk Fennema zijn leerlingen probeert aan te leren en wij vinden het prima dat de techniek dit ook afdwingt.

De test van de Pard DS35 is eerder gepubliceerd. Ik ga dat hier allemaal niet herhalen. Ik had in die test nog één wens. Dat was LRF-meting op minder dan 5 meter en daar ook mee rekenen. Jammer genoeg is deze niet vervuld.

De LRF kan meten tot 2 meter, maar rekent dan niet goed. De ballistische calculator rekent correct vanaf minimaal 5 meter. Je moet dus wel opletten. Als je doel op 4 meter zit wordt er gewoon gemeten, maar foutief gecorrigeerd. Je schiet dan mis. Onze wens om dit te herstellen blijft ook voor de DS37 staan.

Conclusie: Wat ons betreft is de Pard DS37 Nightstalker 50mm, 940nm, LRF nu de best beschikbare richtkijker voor rattenjagers. Wij gaan ‘m dan ook voor de cursus aanbevelen. Henk heeft nu ook direct een Pard DS37 besteld en gaat zijn vier jaar oude ATN X-Sight 4K Pro afschrijven.

Als we de Pard DS37 afzetten tegen andere kijkers die we in handen hebben gehad dan ziet het er zo uit.

• ATN X-Sight 4K Pro: Deze presteert ongeveer gelijk, maar is veel zwaarder, duurder en trager.
• ATN X-Sight 5: Deze is in Principe minder dan het oude model van ATN en nog duurder, trager en net zo zwaar.
• Hikmicro Alpex LRF 4K: Deze is afgekeurd. Zie Test van Henk omdat deze een minimum meetbereik heeft van 10 meter. Verder is deze ook duurder, en zwaarder. De beeldkwaliteit is wel heel goed en vergelijkbaar met de Pard DS37.
• Arken Zulus HD 3-12x LRF: Dit is een kijker waar de ballistische calculator wordt ondergebracht in een smartphone. Het resultaat wordt naar de kijker geüpload. Je kunt dus niet snel even je parameters aanpassen. Bijvoorbeeld bij het tweaken van de calculator. Dit apparaat is nog lichter dan de Pard. Echter de beeldkwaliteit is minder. Wij hebben deze nog niet uitgebreid kunnen testen, maar er zijn al wel cursisten die er hun schietproef mee hebben gehaald.

Op 2 juni 2024 was er een leden dag van ERaNed, die is gecombineerd met een Algemene Ledenvergadering (ALV). Omdat ERaNed een vereniging is met een bestuur moet er ook twee keer per jaar vergaderd worden om zaken als de koers, het beleid, de begroting en de rekening te bespreken en met een stemming goed te keuren.

Omdat het moeilijk is om leden te verleiden om bij dergelijke (verplichte) vergaderingen aanwezig te zijn maakt het bestuur er iets moois van. Dat begint met een fantastische locatie bij Fons Versteeg in Kaatsheuvel. Hij heeft een groot terrein en een flinke schuur waar goed vergaderd kan worden. Daarbij komt dat Fons een mooie en lieve vrouw heeft, die geweldig kan koken. En, om het helemaal interessant te maken, was er een heuse schietbaan.

De vergadering

De vergadering was interessant omdat daarin het wel en wee van de vereniging ter sprake komt. Noemenswaardig is dat de vereniging nu 63 leden telt. Verder wordt besproken wat het bestuur (of leden) hebben gedaan in het afgelopen half jaar. Dat gaat dan meestal over gesprekken, die zijn gevoerd met de overheden om de belangen van de leden te behartigen. Er was ook een sponsor gevonden in de vorm van een wapenhandel, die op vertoon van het ERaNed pasje korting wil geven.

We hadden in de vergadering ook een presentatie van Rob Boom van Phoenix-Advisory.eu. Hij is wapendeskundige die de laatste 8 jaar bijna fulltime als expert wet- en regelgeving functioneert. Zijn oorsprong ligt in de handel en advies. Hij kent in Den Haag goed de wegen, vertegenwoordigt jagersverenigingen, schietverenigingen en dergelijke en is beheerder militair erfgoed en wapens in musea.

Hij vertelde onder meer over nieuwe wetgeving voor de Wet Wapens en Munitie (Wwm) die maar niet door de politiek wordt opgepakt. Hij had ook hele goede aanbevelingen voor ons als branchevereniging, die we uiteraard gaan oppakken. Dit is niet de plek om hier in detail over te schrijven, maar ik kan je wel vertellen dat alle deelnemers op het puntje van hun stoel zaten. Het was buitengewoon interessant en leerzaam.

De lunch (zeg maar diner!…)

Ik kom woorden te kort voor de prachtige maaltijd, die ons werd voorgeschoteld door Fons en zijn vrouw. En omdat het ook lekker weer was konden we daarvan in een zonnetje genieten.

Schietproef

Het bestuur van ERaNed krijgt regelmatig de vraag van overheden hoe zij als branchevereniging de kwaliteit van haar leden garanderen. Hieruit is het idee ontstaan om leden jaarlijks een schietproef af te nemen. Als deze wordt behaald krijgt het betreffende lid een stempel op zijn ledenpas.

Er was door een commissie een schietproef ontwikkeld waarbij werd geschoten op een houten blok, met daarin een gat ter grootte van een twee Euro-muntstuk. Daarachter zat een stalen kogelvanger. Als door het gat geschoten werd hoorde je dat met een belgeluid. Treffen in het hout geeft vrijwel geen geluid. Een BEL was RAAK en één PUNT. Het parkoers bestond uit twintig doelen. Beoordeling:

• 20 keer raak = Uitstekend
• 18 of 19 raak = Goed
• 17 keer raak = Voldoende
• Minder dan 17 = Onvoldoende

Hoewel de schietproef nog vrijwillig is hebben alle (21) aanwezige leden de proef gedaan. Er waren twee schutters met 20 punten, één schutter met 17 punten en twee met minder dan 17. De rest had 18 of 19 punten. Alle geslaagden hebben (ter plekke) het stempeltje op hun pasje ontvangen.

De ervaring met deze manier van schietproef afnemen neemt het bestuur mee in haar beraadslagingen. Er moet op punten nog wel wat aan geschaafd worden en daar gaat de commissie zich over buigen.

Samenvattend

Het was een fantastische leden dag en ik ben er volgend jaar absoluut weer bij.

Meer over ERaNed (klik op link)

Afgelopen maandag was ik te gast bij de vereniging WBE Ade om in hun Algemene Ledenvergadering (ALV) iets te vertellen over de Ratslagmethode. Ik was ruim op tijd aanwezig en kon voorafgaand aan de vergadering de beamer en laptop voor mijn presentatie vast klaarzetten.

De Wildbeheereenheid Ade is één van de 15 WBE’s in de provincie Zuid-Holland. Omdat WBE’s zich ook bezig houden met afschot van ratten waren zij benieuwd naar de aanpak van professionele plaagdierbeheersers. Ik werd daarom uitgenodigd voor een spreekbeurt door een van de jagers, betrokken bij afschot van ratten in het WBE-gebied.

In hun jaarverslag van 2022 zag ik dat in het WBR-gebied van Ade 133 bruine ratten zijn afgeschoten door jagers. Ik heb daarom in mijn presentatie de nadruk gelegd op het verschil tussen de aanpak van jagers en die van plaagdierbeheersers.

ALV

Het was interessant om een vergadering van jagers mee te maken. De WBE Ade is een actieve vereniging en de opkomst op de ALV was meer dan de helft van de leden. Er zijn maar weinig verenigingen die dat tegenwoordig nog voor elkaar krijgen.

Opvallend was de gemiddelde leeftijd van de bestuurders en de leden. Je zou haast denken dat het jagen een uitstervend beroep is. Bij navraag blijkt dat er wel degelijk jongeren toetreden en dat ook jaarlijks nog veel jagers worden opgeleid.

Na de ALV was ik aan de beurt voor een presentatie. De nadruk in mijn presentatie lag op het onderscheid tussen jagers en professionele rattenjagers. Het adagium is dat een jager geen ongediertebestrijder is en een professionele rattenjager geen jager. Verder heb ik uitleg gegeven over hoe de ratslagmethode is ontstaan en binnen de beroepsgroep van plaagdierbeheer wordt toegepast.

Jagers in het veld

Jagers doen hun werk op akkerland, weilanden en in bossen. De nadruk ligt op faunabeheer (wilde dieren). Ook ratten zijn wilde dieren en als er schade of overlast ontstaat worden jagers ingezet om de ratten te bestrijden. Soms worden op verzoek van een boer ook uit de hand gelopen populaties rondom boerderijen aangepakt.

Jagers werken traditioneel met vuurwapens, maar voor het bestrijden van ratten mogen tegenwoordig ook luchtdrukwapens worden gebruikt. Zij kunnen daarvoor via de FBE een ontheffing krijgen. Daarin is ook geregeld dat er met nachtzichtapparatuur, geluidsdempers en na zonsondergang kan worden gewerkt. Jagers gebruiken over het algemeen zware persluchtwapens waarbij ratten over een relatief grote afstand met veel energie worden gedood. Er wordt (midden) op het lijf gemikt en een treffer is dodelijk omdat het kleine dier min of meer explodeert. Dat de loden kogel daarna met veel energie doorvliegt is niet problematisch omdat deze wel ergens in de grond terecht komt.

Rattenbeheersing in gebouwen en in de stad

Reguliere ongediertebestrijders worden tegenwoordig plaagdierbeheersers genoemd om te benadrukken dat het gaat om het voorkomen van plagen. Zeker bij rattenpopulaties is het zaak om overlast voor te zijn. Als je moet bestrijden, ben je eigenlijk te laat. Bestrijden is het laatste redmiddel om grip op een populatie te houden. Plaagdierbeheer werkt methodisch volgens het wettelijk voorgeschreven “Integrated Pest Management” (IPM). Zij moeten IPM-gecertificeerd zijn om gifstoffen te kunnen gebruiken.

Plaagdierbeheer gaat niet alleen over ratten en muizen. Het gaat ook over wespen, vliegen, rupsen, kakkerlakken, bed wantsen, vlooien, etc.. En, het gaat om overlast bij bedrijven en particulieren in stedelijk gebied. Nu het gebruik van rattengif aan banden is gelegd, ontwikkelen ongediertebestrijders andere methoden om ontspoorde rattenpopulaties te bestrijden. Een daarvan is afschot volgens de ratslagmethode.

Ratslagmethode

Uitgangspunt bij de ratslagmethode is dat deze kan worden gebruikt in kleine en kwetsbare ruimten. Denk aan restaurants, woningen, stallen, magazijnen, fabrieken, etc…. In zo’n omgeving moet de dodelijkheid van de treffer worden gecombineerd met het voorkomen van schade aan inventaris, installaties en meubilair. Dit wordt bereikt door:

• minimale mondingsenergie (max 30 joule)
• een lichtgewicht en loodvrij kogeltje (minder dan 1 gram)
• extreem hoge snelheid (1100 km/u) van het projectiel
• grote precisie bij het treffen van vitale organen (hart en longen)
• het schieten op relatief korte afstanden (6 – 25 meter)
• het voorkomen van doorschot (het kogeltje blijft in de rat)

Een professionele rattenjager mikt op de borst van het kleine dier. De Killzone is dan ongeveer 1,5 cm. Dit betekent dat de schutter met 100% zekerheid binnen deze 1,5 cm moet treffen. Door de hoge snelheid ontstaat een schokgolf in de borst van de rat die aderen en zenuwen verwoest. Omdat het kogeltjes licht is blijft deze in het weefsel steken. Als er alsnog sprake is van doorschot, dan is de rest energie nihil. De kans op schade van een doorvliegend kogeltje is verwaarloosbaar. Zelfs als er volledig wordt misgeschoten is de kans op schade klein, omdat er sowieso met weinig energie wordt geschoten. Het lichte kogeltjes verliest in het traject snel z’n energie.

Ontheffingen in Zuid-Holland

Vooralsnog worden ontheffingen uitsluitend verleend aan jachtaktehouders. Daarmee wordt voorbij gegaan aan de wettelijke noodzaak om rattenoverlast te voorkomen in plaats van meteen te bestrijden. Er worden in Zuid-Holland geen ontheffingen verleend aan professionele rattenjagers.

Dat betekent dat plaagdierbeheersers de ratslagmethode op dit moment niet legaal bij bedrijven en particulieren in steden kunnen inzetten. Dit, terwijl de overlast van ratten toeneemt, omdat particulieren geen rattengif meer mogen gebruiken en plaagbeheersers nog maar beperkt gif kunnen inzetten. Daarmee is de weg vrij voor ongekwalificeerde “cowboys” om te voorzien in de groeiende behoefte aan de afschot van ratten. Zowel de jagers als de professionele rattenbestrijders moeten met lede ogen aanzien dat “potentiële brokkenmakers” in deze markt duiken en zwart hun diensten aanbieden.

Het betekent ook dat het illegale gebruik van rattengif (vaak ingekocht in het buitenland) in Zuid-Holland juist wordt gestimuleerd. Het ondeskundig gebruik van gifstoffen is schadelijk en minstens zo kwalijk als het ongekwalificeerd afschieten van ratten.

In de afgelopen cursus van maart 2024 hebben we voor het eerst gebruik gemaakt van dit ongelooflijke apparaat.

Wij zijn blij met dit fantastische gereedschap. We gaan in de mei cursus een onderzoekje doen naar de verschillende loodvrije kogeltjes die in de ratslagmethode worden gebruikt.

Henk en ik hebben weer veel plezier beleefd met het opleiden van nog eens 20 aspirant rattenjagers. Twee kandidaten moeten de schietvaardigheids-toets nog een keer over doen. Dat gaat in mei 2024 zeker lukken.

Alle geslaagden,… Van Harte gefeliciteerd.

RIVM heeft al een aantal jaren een rattenmonitor waar professionele plaagdierbeheersers waarnemingen van ratten kunnen melden. Ook wij als rattenjagers kunnen daar onze waarnemingen in registreren.

Het aanmaken van een account is eenvoudig. Ook als je geen registratienummer hebt. Kies op het inlogscherm de optie ‘Maak een account aan’. Vul de gevraagde gegevens in om de registratie te kunnen voltooien. Plaagdierbeheersers zonder licentie kunnen de code 9999999999 (10×9) gebruiken met een zelfgekozen einddatum in de toekomst. Als de aanmelding wordt geweigerd, probeer dan een andere einddatum. Per e-mailadres is één registratie mogelijk.

Waarom zouden we meedoen?

Rattenjagers met een ontheffing moeten sowieso al registreren bij de provincie waarvan ze een ontheffing hebben. Jammer genoeg geven niet alle provincies ontheffingen aan de professionele rattenjagers die daar werken. Dat is jammer, want daarmee is er ook geen mogelijkheid om de afschot in het Faunaregistratiesysteem (FRS) te registreren.

Uiteraard houden wij als professionele rattenjagers een administratie bij van onze resultaten. Dit is immers de basis voor de facturering. Het is voor ons dan ook een kleine moeite om de wetenschappers van RIVM te helpen door ook onze waarnemingen en afschot te registreren in de rattenmonitor.

Voor ons als collectief is het verstandig om te laten zien wat we doen en wat onze resultaten zijn. De rattenmonitor is dan een geschikte manier om onze aanpak bij de overheden onder de aandacht te brengen. Ik zou daarom ook alle professionals (ZZP’ers) in ons collectief willen vragen om hun waarnemingen en afschot te registreren. Laten we allemaal proberen om onze resultaten vanaf 1 januari 2024 te registreren.

Opmerking: De rattenmontor registreert alleen postcode-gebieden. Hierdoor is de registratie anoniem en niet terug te voeren op een klant.

Werkwijze

Het aanmelden (account aanmaken) is eenvoudig. Je krijgt netjes een email dat jouw account gereed is. Daarna kun je direct aan de slag om waarnemingen te melden.

Als wij aan het werk gaan dan krijgen we van de klant aanwijzingen waar ratten worden gezien. Wij zien vaak meer ratten en ook op meer plekken, omdat wij met onze warmtebeeldkijkers meer zien. Onze observaties zijn nauwkeurig en voor de rattenmonitor relevant.

Voor het registreren vul je de postcode, de datum en de rattensoort (bruin/zwart) in. De “Verwachte doorlooptijd” is voor ons minder passend. Wij komen als de klant zich meldt met overlast. Vaak kunnen wij met één bezoek de populatie terugbrengen tot een aanvaardbare omvang en geven de klant advies over manieren om rattenoverlast te voorkomen. Afhankelijk van de maatregelen die de klant (of zijn plaagdierbeheerser) neemt, meldt de klant zich opnieuw als de overlast weer toeneemt. Wij hebben vaak een permanente relatie met de klant en komen periodiek terug. Ik vul daarom “Permanent” in.

Voor de “Mogelijke oorzaak” kun je kiezen uit een lijst. Bij de “Genomen maatregelen” voeren wij natuurlijk “Afschot” in. In de “Extra toelichting” kun je de situatie schetsen en het aantal afgeschoten ratten noteren. Bijvoorbeeld: “Restaurant, keuken en terras. 4 stuks afgeschoten”

In mijn bericht van 19 januari heb ik verslag gedaan van een excursie met Peter Peeters bij een pluimveebedrijf in Noord-Brabant. Ik was onder de indruk van de manier waarop Peter omvangrijke populaties zwarte ratten aanpakt. In mijn verslag heb ik beschreven wat ik heb meegemaakt en ik heb aangekondigd dat ik me verder wil verdiepen in deze nog onontgonnen markt voor de rattenjager.

Zelf ervaring opdoen

Ik heb hier in Noord-Oost Friesland pluimvee bedrijven benaderd. Ik heb met verschillende pluimveehouders gesproken en kreeg te horen dat zij broedeieren produceren voor nieuwe generaties leghennen en slachtkippen. De hiervoor gebruikte stallen zijn modern en zeer goed afgesloten voor de buitenwereld. Met andere woorden ze hebben geen problemen met ratten. Bij een bedrijf met leghennen ben ik op bezoek geweest. Volgens zeggen heeft de pluimveehouder geen last van ratten binnen zijn stallen. Bij een observatie om de stallen waren wel een paar bruine ratten zichtbaar op en om de mestafvoer transportbanden en bij de mestopslag. Hier in het Noorden zijn er kennelijk weinig problemen met ratten in grootschalige kippenstallen. Hoe anders is dat in het zuiden van het land.

Daarom kijken we nu vooral naar de ervaringen van rattenjagers in Noord-Brabant. Peter Peeters had ik al gevonden. Op mijn oproep naar ervaringsdeskundigen in ons collectief meldde Joris van der Aalst zich. Zowel Joris als Peter houden zich vrijwel uitsluitend bezig met kippenbedrijven in Noord-Brabant. Peter doet het Oosten en Joris zit vooral aan de Westelijke kant van Noord-Brabant.

Henk Fennema en ik hebben Peter en Joris uitgenodigd voor een interview waarin wij willen nagaan hoe wij als rattenjagers de pluimveesector kunnen helpen bij de bestrijding van ratten.

Het interview

Zowel Peter als Joris werken primair voor grote kippenbedrijven. Peter heeft daarnaast melkveehouders, gemeentes en een diertuin. Beide helpen ook nog wel wat particulieren, vaak ook met kippenhokken. Een opvallende conclusie van beiden was dat zij in de grote kippenstallen uitsluitend zwarte ratten zien, terwijl op terreinen rondom de stallen vaker bruine ratten worden aangetroffen. Ook bij varkensstallen, melkveehouders en particulieren in hetzelfde gebied zien zij hoofdzakelijk bruine ratten.

Alleen zwarte ratten in kippenstallen

Kennelijk voelt een bruine rat (die meestal op de grond zit) zich niet thuis tussen grote aantallen kippen. Zwarte ratten zijn klimmers en in de kippenstallen bewegen deze zich gemakkelijk tussen de kippen en klimmen over installaties tot zelfs in de nok van de stallen. Ze maken nesten op de meest onwaarschijnlijke plekken.

Bij slachtkippen wordt mogelijk gewerkt met rattengif

De kippenbedrijven waar Peter en Joris voor werken hebben meestal leghennen. Er zijn wel verschillen. Je hebt scharrelkippen die relatief veel ruimte hebben en er is koloniehuisvesting waar kippen minder ruimte hebben. Naast de leghennen zijn er ook bedrijven met slachtkippen. Kenmerkend voor slachtkippen is dat de stal eens per 6 weken leeg komt, omdat dan alle kippen naar de slacht gaan. Op zo’n moment worden de stallen schoongemaakt en worden ook eventuele rattenpopulaties aangepakt. Peter vermoedt dat daarbij gewerkt wordt met rodenticides (Rattengif). Hij wordt zelden gevraagd om ratten af te schieten in dergelijke lege stallen.

Pluimveehouders bang voor imago

Bedrijven voor leghennen worden eens in de twee jaar opgeruimd. De leghennen gaan dan naar de slacht. Omdat deze bedrijven groot zijn worden de kippen in gedeelten afgevoerd naar de slachthuizen. De ratten migreren dan naar de plekken waar nog kippen zijn en kunnen dus niet worden aangepakt in de leeggekomen delen. In de volgende periode van twee jaar groeien rattenpopulaties uit tot behoorlijk problemen en neemt de schade toe. De belangrijkste schade is de knaagschade aan installaties en de verhoogde kans op besmetting met ziekte kiemen. Ook het imago van de bedrijven is een belangrijke motivatie om rattenproblemen aan te pakken. Kenmerkend is dat pluimveehouders rattenproblematiek ontkennen of onder de pet willen houden.

De rattenjager is de enige effectieve aanpak

Op de vraag of een luchtbuks in dergelijke kippenstallen effectief is wordt positief geantwoord. Eigenlijk is er geen alternatief. Je kunt geen klemmen of gif tussen kippen zetten. Bovendien is er zoveel voer dat de slimme zwarte ratten met geen mogelijkheid te verleiden zijn. Anderzijds zijn de ratten zo bewegelijk dat het afschieten ervan niet eenvoudig is. Ook omdat je rekening moet houden met de kippen en de installaties. Beide rattenjagers erkennen dat je rattenpopulaties kunt beheersen, maar niet uitroeien. Er zijn zoveel plekken waar ratten niet kunnen worden aangepakt dat er altijd een populatie overblijft die (als je ze met rust laat) weer gaat groeien. Er is wel verschil in de vormen van huisvesting. Scharelkippen gaan s’-nachts op de stokken en daar kan een rattenjager goede resultaten bereiken. Kippen in de koloniehuisvesting zitten zo dicht op elkaar dat de rattenjager alleen de ratten kan afschieten die zich aan de voorkant van de kooien wagen.

Je moet snel zijn met een compacte buks en weinig power

Op de vraag welke gereedschappen zij gebruiken kun je zien dat beide jagers nog flink aan het zoeken zijn. Peter schiet met een (zeer kostbare) warmtebeeldkijker, omdat hij heeft gemerkt dat goedkopere en IR-kijkers minder goed werken. Peter experimenteert ook met blauwe en rode lampen in combinatie met een laser-pointer om ratten op zeer korte afstand (van 3 tot 8 meter) tussen de mestbanden te kunnen afschieten. Jorris is van mening dat je beter met een IR-kijker kunt werken omdat je anders voortdurend op reflecties van ratten zit te schieten. Het warmtebeeld van ratten reflecteert in de stalen constructies van de kooien. Beide zijn het erover eens dat je niet teveel power moet gebruiken. Peter denkt er zelfs over om met 4.5 mm te gaan schieten. De zwarte ratten zijn kleiner en kwetsbaarder dan bruine ratten. Ze gebruiken allebei loden pellets, omdat ze bang zijn dat de harde loodvrije kogeltjes meer gaan ketsen in de stalen constructies.

Over de richtmiddelen zijn de jagers het eens. De dynamiek is zo hoog dat je geen tijd hebt om afstand te meten met de Laser Range Finder (LRF). Beide hebben zich aangeleerd om de LRF te gebruiken als zij zich op een positie installeren. Ze krijgen dan met de Ballistische Calculator (BC) inzicht in de afstanden tot de verschillende doelgebieden. Zij kunnen dan met ingeschatte correcties de rat veel sneller afschieten. Dit vergt overigens wel veel ervaring en gevoel voor afstand. Beide rattenjagers zijn nog volop aan het uitvinden wat de beste aanpak is voor de verschillende situaties bij pluimveebedrijven.

Opmerking: We hebben nog even gediscussieerd over het gebruik van super lichte en compacte wapens zoals de AGN Vixen. Peter veronderstelt dat je op korte afstanden zonder schietstok ratten kunt afschieten. Ik vind dit een interessante gedachte. Misschien moet je dan gaan werken met een vaste nachtkijker op je hoofd/helm in combinatie met een “red dot” richtkijker. Ik ga hier wat research naar doen.

Veiligheid en risico management is belangrijk

De pluimveesector is beducht voor de vogelgriep. Alle bedrijven waar zij komen hebben uitgebreide maatregelen om infecties buiten de deur te houden. Soms gaat het zover dat je eerst moet douchen voordat je de bedrijfskleding kan aantrekken. Eenmaal binnen zijn er veel dingen waar je op moet letten. De jager moet de stal goed verkennen en bekijken hoe ratten kunnen worden afgeschoten zonder kwetsbare installaties te beschadigen. Ondanks dat, gebeurt het dat waterleidingen en kippen worden geraakt. Omdat ‘s-nacht de waterdruk is afgesloten komt het probleem de volgende dag in beeld en kan meestal snel worden verholpen door het personeel in de stal. De pluimveehouders nemen de schade en eventuele dode kippen voor lief als zij zien dat er veel ratten worden afgeschoten.

Er is ook nogal wat kans op schade aan het geweer. In het donker manoeuvreren in een nauwe ruimte leidt tot valpartijen en veel stoten. Ook het stof is niet erg bevorderlijk voor het gereedschap. De jagers werken standaard met mondkapjes. Dit is vaak een heel gedoe omdat door de ontsnappende lucht de lens van de richtkijker beslaat. Sowieso moet je het geweer vooraf opwarmen, omdat anders in de vochtige warme stal lenzen onmiddellijk beslaan. Bij het bewegen in de stal werken ze met rode hoofdlampen. Kippen reageren daar nauwelijks op en ook ratten raken daardoor minder verstoord. Bij het schieten gaat al het licht uit.

Peter en Joris krijgen hun klanten via mond op mond reclame

Kennelijk hebben de pluimveehouders onderling contact en worden de rattenjagers vanzelf benadert door nieuwe klanten. Kennelijk is er behoefte voor het aanpakken van ratten bij pluimveehouders. Het is niet algemeen bekend dat rattenjagers daarin een rol zouden kunnen spelen.

Omdat er eigenlijk geen alternatieven zijn groeit het werk hen boven het hoofd. Peter heeft geprobeerd om collega’s te betrekken en om met meerdere jagers tegelijk aan de slag te gaan. Peter betwijfelt of er in ons collectief voldoende ervaren rattenjagers zijn die zich snel hierop kunnen inwerken. Ook de kosten spelen een rol. Peter en Joris werken allebei met een relatief laag uurloon. Het is de vraag of pluimveehouders veel meer willen betalen. Als je dan met meerdere jagers aan de slag gaat lopen de kosten snel op.

Het is moeilijk om kostendekkend te werken

Beide jagers vinden het uurloon dat zij (moeten) hanteren te laag. Als zij hoger gaan zitten vallen de pluimveehouders waarschijnlijk terug op pogingen om de zaak met rattengif onder controle te houden. Gezien het speciale kostbare gereedschap en de hoge afschrijving vinden zij dat een hoger uurloon meer reëel is.

Conclusies

De pluimvee sector is vooralsnog een onontgonnen gebied voor de rattenjager. Tegelijk zijn de rattenjagers die zich daarmee bezighouden ook nog flink aan het experimenteren om de beste aanpak te vinden voor de verschillende situaties die zij tegenkomen. Het lijkt erop dat het vooral zwarte ratten zijn, die problemen in de pluimveesector veroorzaken. Het idee dat zwarte ratten vanuit het zuiden steeds verder oprukken naar het noorden is zorgelijk, omdat zwarte ratten lastiger te bestrijden zijn. Dit is voor de reeds door de vogelgriep getroffen sector van pluimveehouders geen prettig vooruitzicht.

Wij zijn Peter en Joris dankbaar voor hun pionierswerk en de bereidheid om hun inzichten met ons te delen. Ondertussen moedig ik anderen aan om zich ook te oriënteren op de pluimvee sector. Ik hoop dat dan ook iedereen bereid is om zijn ervaringen te delen.

Joris en Peter,… Hartelijk bedankt voor jullie inkijk in deze sector.

De theorie van de ballistiek wordt uitgebreid besproken in het “Handboek voor de Rattenjager”. De theorie zegt dat je de mondingssnelheid en de hoogte van de richtkijker boven de loop moet meten. Deze getallen, samen met de ballistische eigenschappen van het kogeltje gebruikt de ballistische calculator om de kogelbaan te berekenen. In de cursus besteden we kort aandacht aan het “tweaken” van de ballistische data.

Nu is het zo dat in theorie altijd alles klopt, maar de praktijk kan weerbarstig zijn. Ik krijg veel vragen van collega rattenjagers die toch nog wel afwijkingen hebben. Hieronder de meest voorkomende.

• Case 1: “Ik heb mijn data goed ingevoerd en ik schiet zuiver op Zero-afstand en verder. Naar mate ik op kortere afstanden schiet treft het kogeltje steeds hoger (of lager)”.
• Case 2: “Ik heb mijn data goed ingevoerd en schiet zuiver tot Zero-afstand. Naar mate ik verder op grotere afstanden schiet treft het kogeltje steeds hoger (of lager)”.

Opmerking: Het mag duidelijk zijn dat je op Zero-afstand altijd zuiver moet kunnen schieten. Als je hier een probleem hebt dan moet je de ballistische calculator uitzetten en gaan onderzoeken wat er aan de hand is. Problemen met zuiverheid op zero-afstand kunnen voortkomen uit losse kijker, losse demper, slechte munitie of (heel verraderlijk) gebreken aan het lenzensysteem van je kijker.

In het volgende laat ik met behulp van Chairgun zien hoe je jouw luchtbuks loepzuiver krijgt van 6 tot 100 meter. Het mikpunt en trefpunt zijn onder alle omstandigheden gelijk.

In het onderstaande invulscherm van Chairgun zie je de Mondingsnelheid van 262 m/s, Kijker hoogte van 6 cm, Kogelgewicht van 0,76 gram, Ballistisch Coëfficiënt van 0,022 en een Zero-afstand van 20 m. Dit is de ballistische data voor mijn AGN Technology Vixen airgun met de Pard DS35/50/LRF richtkijker.

Opmerking: Hoewel je anders zou vermoeden heeft het gewicht van het kogeltje geen invloed op de kogelbaan. Het gewicht is meegenomen in de BC-Waarde. Het gewicht heeft wel invloed op de mondings- en impact-energie.

Als je bovenstaande problemen wilt oplossen en je weet zeker dat de gegevens die je hebt in gevoerd goed zijn dan moet je gaan “Tweaken”. Je gaat dan met de parameters spelen totdat je op alle afstanden perfect treft. Er zijn twee parameters waarmee kunt gaan spelen. Dat zijn de kijker hoogte en de Ballistische Coëfficiënt. Dat werkt als volgt:

Oplossing voor Case 1

Oorzaak van Case 1: Case 1 doet zich voor als de kijkerhoogte verkeerd gemeten is. Het probleem kan ook ontstaan als de LRF op korte afstand een afwijking heeft. De calculator rekent dan met de verkeerde afstand en dat kun je opvangen door de kijker-hoogte te tweaken.

Door de kijker hoogte te variëren kun het trefpunt verhogen of verlagen in het traject tot de zero afstand. In onderstaande afbeelding is de rode kromme de kogelbaan op basis van de hierboven ingevoerde gegevens. De groene kromme is de baan voor een kijker hoogte van 5 cm en de blauwe voor 7 cm.

Vuistregel 1: De hoogte van de inslag op korte afstand is tegengesteld evenredig met de kijker hoogte!

• Komt het kogeltje op 6 meter 1 cm te laag af, dan verhoog je de parameter voor de kijker hoogte met 1,5 cm.
• Komt het kogeltje op 6 meter 1 cm te hoog af, dan verlaag je de parameter voor de kijker hoogte met 1,5 cm.

Opmerking: Je ziet dat de kijker hoogte ook invloed heeft op de baan achter de zero-afstand. Dat is geen probleem, omdat de meeste rattenjagers zich beperken tot maximaal 25 meter om ratten verantwoord af te schieten. Als je hier toch hinder van hebt kun je besluiten om het wapen op een zero-afstand van 30 meter in te schieten.

Let op: De Pard DS35/50/LRF rekent correct vanaf 6 meter. Vervelend is dat de Pard wel tot 3 meter kan meten, maar dan niet correct rekent. De ATN X-Sight rekent correct vanaf 5 meter en geeft bij minder afstand een “out of range” waarschuwing.

Oplossing voor Case 2

Oorzaak van Case 2: Case 2 doet zich voor als de BC-waarde niet klopt. De calculator rekent dan met de verkeerde waarde. Schutters die op extreem grote afstanden schieten (100 m wedstrijd schieten) kunnen last hebben van zo’n afwijking die je kunt opvangen door de BC-waarde te tweaken.

Door de BC-waarde te verhogen of te verlagen kun je het treftpunt in het traject na de zero-afstand verhogen of verlagen. In onderstaande afbeelding is de rode kromme de kogelbaan op basis van de hierboven ingevoerde gegevens. De blauwe kromme is het traject voor een BC-waarde van 0,027 en de groene voor 0,017.

Vuistregel 2: De hoogte van de inslag op grote afstand is evenredig met de BC-waarde

• Komt het kogeltje voorbij de zero-afstand te laag af, dan verlaag je de BC-waarde van 0,022 naar bijvoorbeeld 0,017. (groene kromme)
• Komt het kogeltje voorbij de zero-afstand te hoog af, dan verhoog je de BC-waarde van 0,022 naar bijvoorbeeld 0,027. (blauwe kromme)

Opmerking: Je ziet dat de BC-waarde geen invloed heeft op de baan voor de zero-afstand. Je moet dus beginnen met het tweaken van de kijker-hoogte. Als je dan nog een afwijking hebt voorbij de zero-afstand dan ga je met de BC-waarde spelen.

Vorig jaar mei heb ik de Pard al eens op de testbank gehad en met wat mitsen en maren goedgekeurd voor gebruik in onze cursus. Intussen zijn we vijf firmware updates verder en daarmee werd de richtkijker steeds beter. Ik heb gisteren de laatste versie 20231106 geladen en nu ben ik echt enthousiast!

De laatste update zorgde ervoor dat de zoomknop in stappen van 4x, 5x, 6x, 7x, 8x kan inzoomen. Daarmee is het een stuk vlotter dan het inzoomen in stapjes van 0,1x. Ook de functie “Self activated recording” werkt nu perfect. Zelfs voor een luchtbuks met minimale power. Hiermee zijn de meest storende problemen opgelost en ik durf de stelling aan dat de Pard DS35/50/LRF/940 de beste dag/nacht-richtkijker is voor de rattenjager.

De Pard DS35/50/LRF/940 is de beste dag/nacht-richtkijker voor de rattenjager

Met minder pixels dan de ATN X-Sight 5 (3x-15x) en ook minder zoombereik werkt hij lekkerder en geeft een beter beeld. Meer dan 8x zoomen is voor een rattenjager die tot 25 meter schiet helemaal niet interessant. Een rattenjager werkt op korte afstand. Ik schiet veel ratten op minder dan 10 meter en je wilt dan ook dat de kijker daarop kan scherpstellen, de afstand kan meten (LRF) en daarmee ook kan rekenen in de ballistische calculator. De Pard DS35 kan dit nu tot en met 6 meter en geeft daarmee andere merken het nakijken.

Tel hierbij op dat de richtkijker super licht gewicht is, een goed IR-lamp aan boord heeft, supersnel en nauwkeurig de afstand meet, prettig en gemakkelijk te bedienen is en een dubbele set oplaadbare batterijen heeft die je in donker op de tast kunt verwisselen.

Is er dan niets meer te wensen? Ja zeker,…. Gisteravond miste ik een rat die op 3 meter afstand in het stro zat. Ik was verbaast omdat de afstand netjes werd gemeten en de ballistische calculator ook een correctie liet zien. Vandaag heb ik dit nog eens getest en wat blijkt:….. Het apparaat stelt scherp tot zo’n 3 meter. De LRF kan ook afstanden tot 3 meter meten. De ballistische calculator geeft tot 6 meter goede correcties. Bij afstanden van 3, 4 en 5 meter tref je centimeters te laag.

Dan nog een vervelend foutje… Als de “Self activated recording” aanstaat dan gaat dit ook draaien als je het wapen stoot. Ik wil dit opvangen door de kijker na het schot (en de opname) in standby modus te zetten. Tot mijn verdriet gaat de kijker ook in de standby modus een opname maken als het wapen ergens tegenaan stoot. Na de opname komt de kijker vanzelf uit de standby modus en daarmee gaat ook de IR-lamp weer aan. Met andere woorden de Standby modus werk niet in combinatie met de “Self activated recording”.

Wat mij betreft nog één firmware update om deze twee foutjes eruit te halen en hem perfect te maken.

Kortom: Pard streeft met deze richtkijker ATN voorbij en wij bevelen hem van harte aan voor onze cursisten.

Opmerking: Ik krijg van verschillende kanten bericht dat op de website van Pard geen Firmware updates meer staan. Daarom hier een link naar al mijn Firmware-versies voor de Pard DS35.

Op 6 augustus heb ik een eerste test van de generatie 5 van de ATN X-Sight nachtrichtkijker gepubliceerd. Daar is op 29 augustus een vervolg op gekomen nadat ik de kijker heb omgeruild. In de tweede test was de ATN X-Sight 5 nog niet geweldig, maar wel werkbaar. We hebben ‘m goedgekeurd voor gebruik in onze cursus, met de aantekening dat er nog wel wat problemen moeten worden opgelost. We hebben de volgende aanbevelingen gedaan.

• Maak de ATN-Connect5 app af en haal de slordige fouten eruit. Voeg ook de Gallery functie weer toe zodat je filmpjes gemakkelijk kunt delen via de mobiele telefoon.
• Als de streaming functie niet te verbeteren is? Laat ‘m dan weg!
• Verhoog het aantal cijfers/letters voor de profielnamen naar minimaal “20”.
• Voeg een cijfer achter de komma toe voor de BC-waarde.
• Maak het invoeren van kogelgewicht in gram mogelijk en zorg ervoor dat ook lichtgewicht loodvrije pellets kunnen worden ingevoerd.
• Voeg een Drag Function “GA” voor airgun pellets toe en haal de fout eruit dat bij het laden van een profiel de Drag function gewijzigd wordt naar G2.
• De trage bediening van de kijker is storend. Dit moet worden opgelost. Het weglaten van de zoomknop is een misser in het ontwerp. Misschien is een stapsgewijze zoomfunctie van 3x, 5x, 10x en 15x (met het ongebruikte knopje II) een oplossing.

Intussen is er een nieuwe firmware update voor de richtkijker en deze heb ik direct gedownload. Het gaat om versie 5.1.05.706. Het instaleren daarvan ging zonder problemen. Tijd voor een nieuwe test en we bekijken wat er is opgelost:

• Maak de ATN-Connect5 app af en haal de slordige fouten eruit. Voeg ook de Gallery functie weer toe zodat je filmpjes gemakkelijk kunt delen via de mobiele telefoon.
  De app is sterk verbeterd en de ergste slordigheden zijn er uit. De Gallery functie is er nog steeds niet. Wel is een functie om video’s te importeren en op te maken vanuit een losse SD-card reader. Wat mij betreft heb je daar niet veel aan. Verder heb ik nog een slordige fout gevonden bij de taal-instellingen. Niet alle talen die de kijker ondersteunt zijn zichtbaar in de app.
• Als de streaming functie niet te verbeteren is? Laat ‘m dan weg!
  Streaming is wat minder traag en daardoor bruikbaar.
• Verhoog het aantal cijfers/letters voor de profielnamen naar minimaal “20”.
• Voeg een cijfer achter de komma toe voor de BC-waarde.
• Maak het invoeren van kogelgewicht in gram mogelijk en zorg ervoor dat ook lichtgewicht loodvrije pellets kunnen worden ingevoerd.
  Deze verzoeken zijn niet gehonoreerd.
• Voeg een Drag Function “GA” voor airgun pellets toe en haal de fout eruit dat bij het laden van een ander profiel de Drag function gewijzigd wordt naar G2.
  De “GA” Drag Function is niet toegevoegd. De fout dat de waarde bij het overschakelen naar een ander profiel spontaan wijzigt naar G2 is opgelost. Daarmee zou het nu mogelijk zijn om meerdere profielen te gebruiken en daartussen te schakelen. Echter in de praktijk blijkt dat de instellingen toch op een of andere manier veranderen bij het schakelen tussen profielen.
• De trage bediening van de kijker is storend. Dit moet worden opgelost. Het weglaten van de zoomknop is een misser in het ontwerp. Misschien is een stapsgewijze zoomfunctie van 3x, 5x, 10x en 15x (met het ongebruikte knopje II) een oplossing.
  De bediening van de kijker gaat vlotter. Ook het zoomen gaat beter en sneller. Daarmee komt de zoomknop niet terug, maar wordt het wel werkbaar. Wat blijft is dat het menu regelmatig vastloopt en de zoomknoppen helemaal niet meer werken. als je dan een andere functie gebruikt (bij voorbeeld afstand meten of op en neer naar nachtzicht) dan werken de knopjes weer. Het blijft behelpen.

Ik heb de kijker proberen in te schieten met meerdere profielen voor verschillende power settings van mijn FX Wildcat. Dat lukt niet, want als ik tussen profielen ga schakelen raakt de zaak ontstelt. Ik snap niet wat er gebeurt. De parameters veranderen niet, maar het resultaat wel. Zolang je met één profiel werkt gaat het goed. Voor mij is dat jammer, want ik werk met verschillende profielen voor:…

• Low Power (19 joule) zonder demper voor in restaurants, keukens, woningen, etc. voor afstanden van 6 tot 15 meter
• Medium Power (26 joule) zonder demper voor magazijnen, stallen, fabrieken, etc. voor afstanden van 6 tot 25 meter
• Medium Power (26 joule) met demper voor als je heel stil wilt werken.
• High Power (30 joule) met demper voor op het erf, slootkanten, maiskuil mesthopen voor afstanden van 20 tot 35 meter.

Conclusie

Voor de niet al te veeleisende rattenjager is het een prima nachtkijker die zich t.o.v. de X-Sight 4K Pro onderscheid met een betere beeldkwaliteit die ook goed blijft als er wordt ingezoomd. Ik moet voorlopig nog even blijven werken met oude ATN X-Sight 4K Pro tot de problemen met de profielen zijn opgelost.

Toevoeging: (15 februari 2024) In overleg met de importeur “20|20 Supplies B.V.” heb ik nog even verder getest. Het blijkt nu dat het ontstellen van de zero-instelling komt door de stelring voor scherpstellen (objectief). Als je scherp stelt door met de klok mee te draaien komt de pellet op het doel uit. Als je scherp stelt door tegen de klok in te draaien schiet 2 cm links onder je doel. Kennelijk is er iets mis met de lens. Zie onderstaande foto…

De importeur heeft (bij mij) toegegeven dat in de eerste zending van deze kijkers veel gebreken zijn geconstateerd. Deze zending gaat terug naar de fabrikant en het wachten is op een nieuwe zending.

Ik ga het test-exemplaar van de ATN X-Sight 5 3-15x (LRF) dat door de importeur aan mij beschikbaar gesteld is nu ook terugsturen. Deze kan dan ook terug naar de fabrikant. Zodra ik een nieuwe heb ga ik die weer op de testbank leggen.