Auteur: Jos Kruis

Wij worden regelmatig benaderd door ervaren rattenjagers (jachtakte houders of KAD-RPB gekwalificeerd) die al een tijd als professionele rattenjager actief zijn. Zij willen zich aansluiten bij ons collectief en vragen wat daarvoor nodig is.

Tot nu toe bieden we alleen de optie om in te schrijven voor onze cursus en je met de schietvaardigheidstoets te kwalificeren. Sommige mensen vinden dat jammer, want ze hebben zich al op een andere manier gekwalificeerd en hebben ook een ontheffing van de provincie. Zij voelen zich door ons buitengesloten en vinden dat zij ook een waardevolle bijdrage aan het collectief kunnen leveren.

Wij (Henk en ik) denken dat ze een punt hebben. Hoewel wij op geen enkele manier afbreuk willen doen aan onze normen voor gekwalificeerde rattenjagers, willen wij deze professionals een ingang bieden. Het gaat dan om ervaren professionals, met een inschrijving in het handelsregister, of werkzaam voor een bedrijf voor ongediertebestrijding en aantoonbare ervaring.

Zij zouden zich met zelfstudie (met het cursusboek) kunnen inleren op onze manier van werken. Wij organiseren dan een examen-middag, waarin de kandidaten door twee instructeurs (mondeling) aan de tand gevoeld worden over hun kennis en ervaring. Vervolgens moeten zij een schiettoets (gelijk aan de cursus) doen. Als zij zich kwalificeren krijgen ze het diploma voor de ratslagmethode en mogen zij toetreden tot het collectief van gekwalificeerde rattenjagers.

Experiment

Henk Fennema en ik willen deze zomer aan een paar kandidaten de gelegenheid geven om zich op deze manier te kwalificeren. Intussen hebben zich al twee kandidaten gemeld. Kosten houden we op € 215,- excl. BTW. Het cursusboek is niet inbegrepen en kun je HIER zelf bestellen.

Wil jij je kwalificeren en denk je dat je hiervoor in aanmerking komt, neem dan contact op met Jos Kruis of Henk Fennema.

Gisteren hebben zich 8 van de 10 kandidaten gekwalificeerd als rattenjager. Eén is gezakt voor de strenge toets en een andere kon niet meedoen i.v.m. afwezigheid. Deze krijgen nog een herkansing.

Daarmee zijn de voorjaar cursussen van 2022 gegeven en beginnen Henk en Jos met de voorbereidingen van de najaar cursussen. De eerste staat voor september gepland. Zie Cursusplanning.

In deze groep was ook de vrouw weer vertegenwoordigd en daarmee zijn er nu in totaal drie gekwalificeerde vrouwelijke rattenjagers. Wij vinden dat een goede ontwikkeling. Ook omdat daarmee het imago en de professionaliteit van de ratslagmethode wordt benadrukt.

Rechts het resultaat van de beste schutter van de dag op 21, 17, 11 en 6 meter. Drie schoten op iedere kaart. Deze schutter schiet op een dubbeltje op alle afstanden. Een goede rattenjager doet dat in 100% van de gevallen.

Rattenjagers komen voor hun gereedschap terecht bij de wapenhandel. Veel mensen voelen zich niet zo thuis bij wapenhandelaren. Zeker als het om winkels gaat waar vuurwapens worden gekocht. Dergelijke winkels zijn gesloten bolwerken, waar je meestal alleen op afspraak kunt winkelen. Deze zijn daarom niet heel gezellig om lekker te shoppen.

Gelukkig zijn er voor rattenjagers ook wapenwinkels, die zich beperken tot luchtdrukwapens. Vaak in combinatie met andere artikelen als handbogen, outdoor-spullen, verrekijkers en dergelijke. Een mooi voorbeeld daarvan is Dicks Dumpstore in de binnenstad van Leeuwarden. Een leuke en gemoedelijke shop (meer voor mannen… en zonen). Ik kom er met veel plezier en er is altijd wel wat nieuws voor mijn vakgebied.

Vincent Diepeveen van Dicks Dumpstore vertelde mij dat er veel mensen bij hem langskomen met vragen over rattenjagen. Zij willen weten wat je daarvoor nodig hebt, of je een vergunning moet hebben, hoe je het kunt leren en hoe je het beste kunt beginnen. Vincent verwijst mensen vaak naar erfschutter.nl en de laatste tijd naar Ratslag.nl en RATTENJAGERS.NL. Tegenwoordig heeft Vincent ook het “Handboek voor de Rattenjager” op de toonbank liggen en veel mensen die zich oriënteren op het afschieten van ratten kopen dat boek.

Dicks Dumpstore heeft op YouTube een kanaal waarop zij videopresentaties geven over de producten die in de winkel te vinden zijn. Dit kanaal heeft bijna 10.000 volgers, die regelmatig terugkomen. Het leuke is nu dat Vincent mij vorige week heeft geïnterviewd over mijn beroep als rattenjager. Dit interview wil ik graag met jullie delen.

De ontheffingen van de provincie Friesland die zijn verleend aan enkele van onze leden worden nu aangevochten door twee jagers (met een jachtakte) die zich ook bezighouden met rattenjagen. Het zijn dezelfde jagers die eerder de oprichting van Rattenjagers.nl hebben gefrustreerd door onze leden te gaan bellen en intimideren. Zij hebben bezwaar tegen het introduceren van de ratslagmethode onder professionele bedrijven voor ongediertebestrijding.

De pijn zit ‘m in het idee dat hun hobby “Het rattenjagen om het jagen” in de knel komt. Dat is terecht, want de afschot van ratten is iets wat je moet voorkomen. Professionele rattenjagers beginnen met het voorkomen van rattenoverlast volgens de methode van “Integral Pest Management” (IPM). De keuze voor afschot zit dan (samen het het gebruik van rattengif) aan het einde van het traject. Iedereen kan begrijpen dat alleen het afschieten van ratten geen oplossing is. Dit besef is intussen ook bij de provincies doorgedrongen en deze verlenen in toenemende mate ontheffingen aan professionele rattenbestrijders.

De jagers geven zich echter nog niet gewonnen en hebben nu ook formeel bezwaar aangetekend tegen de door de provincie Friesland verleende ontheffingen aan professionele rattenjagers. Het gaat daarbij om een algemeen bezwaar gericht tegen alle verleende ontheffingen aan ongediertebestrijders die geen jachtakte hebben. Eind april 2022 is er bij de provincie Friesland een hoorzitting waarvoor alle betrokkenen zijn uitgenodigd.

Uiteraard zullen wij ons als collectief verweren tegen de bezwaren die onze leden treffen. Er zijn echter ook een paar bezwaren gericht tegen rattenjagers die bij ons niet bekend zijn. Natuurlijk willen wij ook deze collega’s bijstaan en wij vragen hen om zich te melden bij Jos Kruis info@ratslag.nl.

Afgelopen vrijdag en zaterdag zijn de cursussen van maart afgerond met de intussen befaamde schietvaardigheidstoets. Van de 20 cursisten hebben 18 de toets gehaald. Daarmee komt het aantal gekwalificeerde rattenjagers, die volgens de Ratslagmethode werken op 44. Ook deze keer kwamen de aspiranten uit alle windrichtingen.

De nieuwe aanwas wordt natuurlijk uitgenodigd om deel te nemen in het Collectief van professionele rattenjagers. Zodra zij hun bedrijf en hun papieren in orde hebben worden ze zichtbaar in de lijst en kunnen klanten in de verschillende provincies hen vinden en benaderen.

Henk Fennema en ik maken ons nu op voor de volgende cursus in mei. Hiervoor hebben zich intussen 10 aspirant rattenjagers ingeschreven en daarmee zit deze cursus ook vol.

Op 4 en 5 maart starten twee cursusgroepen met hun opleiding “Schietvaardigheid voor Rattenjagers”. Beide groepen van 10 cursisten zitten vol en daarmee groeit het collectief van gekwalificeerde rattenjagers tot zo’n 45 professionals.

De Rattenjagers die de opleiding hebben afgerond gaan of zijn aan de slag met het inrichten van hun bedrijf (aanvraag KvK-nummer en BTW-nummer, het bouwen van hun website en het aanvragen ontheffingen). In de cursus wordt hier aandacht aan besteed. Rattenjagers in loondienst bij bedrijven voor ongediertebestrijding hebben ook een (op naam gestelde) ontheffing nodig om ratten te kunnen gaan afschieten voor hun werkgever.

De procedure voor ontheffingsaanvragen bij de provincies is voor veel professionele rattenjagers een lastig te nemen hobbel. Provincies voeren ieder voor zich een eigen beleid t.a.v. de Wet Natuurbescherming (Wnb) en zij hebben het professioneel rattenjagen tot voorkort afgehouden.

Door nieuwe regels voor het gebruik van rattengif (het verbod op Rodenticiden) en door de toenemende rattenoverlast zoeken bedrijven voor ongediertebestrijding naar effectieve alternatieven. Recente ontwikkelingen op het gebied van luchtbuksen en elektronische nachtkijkers openen nieuwe mogelijkheden en vormen zo een alternatief voor het gebruik van rattengif. Naast de ZZP-rattenjagers kloppen nu ook de grotere bedrijven voor ongediertebestrijding aan bij de provincies voor ontheffingen.

Provincies zoeken naar mogelijkheden om dergelijke ontheffingen verantwoord te kunnen afgeven. Dat begint met het stellen van eisen aan de vakbekwaamheid van rattenjagers. Schietvaardigheid is dan een belangrijk onderdeel. Provincies komen tot de ontdekking dat de professionele bestrijding van ratten geen taak kan zijn voor jagers. Een jager is een (weliswaar goed opgeleide) hobbyist, die niet geïnteresseerd is in een integrale aanpak van rattenoverlast. Hij schiet ze af, maar zal geen maatregelen nemen om rattenoverlast te voorkomen. Dit terwijl het uitgangspunt moet zijn dat het doden van dieren moet worden voorkomen. Het doden van dieren is geen sport of hobby.

Opleidingsbedrijven voor ongediertebestrijders als Killgerm in Gilze en Kennis en Adviescentrum Dierplagen (KAD) in Wageningen zijn intussen ook geïnteresseerd in gebruik van luchtbuksen bij de bestrijding van ratten. KAD was de eerste opleider met een cursus gericht op de al gediplomeerde bestrijdingstechnicus. Deze cursus behandelt rattengedrag, wet en regelgeving rondom ratten afschieten en legt nadruk op Integraal pestmanagement, waarbij afschot een onderdeel wordt van de praktijk van ongedierteberstrijding. De opleiding van KAD is niet bedoeld voor het aanleren van schietvaardigheid. Het bedrijf Killgerm wacht nog even af hoe het rattenjagen zich in Nederland gaat ontwikkelen maar is zich wel aan het oriënteren. Zij kijken met belangstelling naar onze aanpak en hebben met een afvaardiging deelgenomen aan onze cursus.

De cursus “Schietvaardigheid voor Rattenjagers” is ontwikkeld, omdat in de opleiding van KAD schietvaardigheid niet wordt aangeleerd. In aanvang hebben wij onze diensten aan KAD aangeboden. Met name Henk Fennema, die de cursus van KAD heeft gevolgd heeft bij hen gepleit voor beter schietonderricht. Hij heeft recht van spreken, want hij is een KNSA-gecertificeerde schietinstructeur voor vuurwapens en kan als secretaris van de schietvereniging Baarn beschikken over alle faciliteiten voor een goede schietopleiding. Toen KAD geen gehoor gaf hebben we de cursus zelf ontwikkeld en hebben al doende het collectief van professionele rattenjagers opgericht. Intussen is onze cursus uitgegroeid tot een volwaardige opleiding voor rattenjagers die concurreert met die van KAD.

Provincies hebben onze opleiding nu ook ontdekt en de provincies Friesland, Noord Brabant, Overijssel en Utrecht erkennen onze opleiding en verlenen daarop ontheffingen. Wij zijn op dit moment met vrijwel alle andere provincies in gesprek. Wij doen ons best om rekening te houden met de wensen van de verschillende provincies, zodat onze opleiding uiteindelijk de norm gaat worden voor de schietvaardigheid van rattenjagers. Met name het verplicht afleggen van een schiettoets op de schietbanen in Baarn is voor provincies een belangrijk aspect waarop de ontheffing kan worden verleend.

Waarnemers van provincies zijn welkom om te kijken hoe onze opleiding in elkaar zit. Natuurlijk mogen provincies ook contact opnemen voor advies en ondersteuning bij beleidvorming en het formuleren van normen rondom rattenjagen.

Opmerking: Veel provincies hebben aangegeven dat zij het woord “Rattenjager” niet mooi vinden en zoeken naar andere bewoordingen. Wij zijn het met hen eens, omdat het beroep nu erg in verband gebracht wordt met “Jagers”. Een rattenjager is een professionele ongediertebestrijder en geen jager. Wij vinden echter dat het woord de lading dekt en in commercieel opzicht goed functioneert.

Als bekende rattenjager word ik vaak gebeld over de middelen die ik gebruik om mijn werk te doen. Vragen over het merk en type van mijn luchtbuks of mijn nachtrichtkijker. Welke munitie ik gebruik en welk kaliber. Ik vertel ze dan dat ik met een superlicht loodvrij kogeltje schiet van 5,5 mm met slechts 30 joule mondingsenergie.

Dit antwoord verrast veel vragers. Er staan immers veel voorbeelden op internet van schutters die ratten te lijf gaan met grote kalibers en veel energie. Kennelijk is het idee dat er veel geweld nodig is om een fragiel beestje van gemiddeld 400 gram te doden. Het risico op schade en ongelukken is kennelijk niet zo boeiend.

Uiteraard is dit antwoord in ons handboek wel te vinden en komt de vraag ook in de cursus “Schietvaardigheid voor Rattenjagers“ aan de orde. Toch wil ik in dit bericht een tip van de sluier lichten over het hoe en waarom van deze keuze.

Vooral, omdat ik met afgrijzen kijk naar berichten van “Rattenknallers” die met 80 joule of meer en kalibers van 6,35 mm en groter in een stal met koeien de deuren en installaties aan flarden schieten. Ik wil voorkomen dat mensen en zeker de beleidsmakers van de provincies denken dat dit normaal is. Illustratief is een artikel daarover in Nieuwe Revu.

Alles begint bij de vraag wat er minimaal nodig is om een rat verantwoord en humaan te doden. Uitgangspunt is de afgeleverde energie van de inslag van de kogel. Een perfecte schutter die de rat in de kop schiet hoeft niet veel energie te gebruiken. Een jager die vanaf een grotere afstand een rat midden op lijf schiet heeft veel meer energie nodig. Bij de ratslagmethode wordt op de borst (net onder het schouderblad) geschoten met ongeveer 15 tot 20 joule impact-energie.

Energie wordt uitgedrukt in joule. Mijn ervaring is dat tussen de 10 en 20 joule impactenergie voor ratten dodelijk is. 10 joule komt overeen met een baksteen van 1 kg die je vanaf 1 m hoogte op de rat laat vallen. 20 joule is 2 kg van 1 m. Iedereen kan bedenken dat zo’n steen op het bovenlijf voor een rat dodelijk zal zijn. Een ander aspect is dat je in de borst van een rat niet meer dan 20 joule kunt afleveren. Bij meer dan 20 joule gaat de kogel door de rat heen en dan wordt niet alle energie afgegeven. De overtollige energie veroorzaakt schade en onveiligheid. Meer energie is daarom onzinnig.

Ter vergelijking: Als je gaat rekenen aan een sterke en gecertificeerde rattenklem dan wordt er 4,6 joule impact-energie geleverd, gecombineerd met een klemkracht van 20 Newton (is 2 kg).

Bij de inslag van een kogel op hoge snelheid wordt energie afgegeven. De energie in de kogel wordt bepaald door het gewicht van de kogel en de snelheid. E=0,5×m×v² waar m=massa in kg en v=snelheid in m/s. De snelheid v (in het kwadraat) heeft veel meer invloed op de hoeveelheid energie.

Een andere factor voor de dodelijkheid is de schokgolf, die in het lijfje van de rat ontstaat als het kogeltje met hoge snelheid inslaat. Een langzame zware kogel beschadigt alleen het weefsel dat door de kogel wordt weggedrukt. Een veel lichter kogeltje op hoge snelheid beschadigt meer weefsel rondom de kogelbaan. De schokgolf verlamt de zenuwbanen en vernielt de aderen. Berekeningen laten zien dat je het beste kunt werken met een lichtgewicht kogeltje op de hoogst mogelijke snelheid. De hoogst mogelijke mondingssnelheid voor een luchtbuks is iets onder geluidsnelheid (340 m/s of ruim 1200 km/h). Ik kies meestal voor zo’n 270 tot 300 m/s. Ook omdat pellets door fabrikanten zijn ontworpen op snelheden tussen 250 en 300 m/s. Deze snelheid neemt af zodra de kogel de loop verlaat.

De meeste ratten worden afgeschoten tussen 6 en 20 m en je wilt in dit bereik rond de 20 joule inslagenergie afleveren. Tegelijk wil je om reden van veiligheid dat de rest-energie bij doorschot minimaal is. Dat bereik je door een stopkogel te gebruiken. Deze blijft in het weefsel van de rat hangen en daarmee wordt alle energie afgegeven. Verder wil je dat de kogel buiten het schietbereik vanaf zo’n 30 m zoveel energie heeft verloren dat deze niet meer gevaarlijk is voor mensen, stal/huisdieren en installaties. Als je dan onverhoopt eens misschiet, dan kun je erop vertrouwen dat het kogeltje buiten jouw zichtveld geen schade kan aanrichten.

Als je met deze parameters ballistische berekeningen gaat doen dan kom je uit op een mondingssnelheid van 300 m/s, een kogelgewicht van ongeveer 0,65 gram en een mondingsenergie van zo’n 30 joule. Je kunt dan kiezen voor een relatief zware 4,5 mm loden stopkogel of een superlichte 5.5 mm loodvrije kogel. De stopkogel bij 4,5 mm is nodig omdat dit kleine kaliber gemakkelijk door de rat heen schiet en dan niet alle energie wordt afgegeven. De even zware 5,5 mm tinnen kogel blijft sowieso wel hangen door het grotere kaliber.

In de tabel hierboven verlaat het kogeltje de loop met een snelheid van 306 m/s en een energie van 29,03 joule. Tot en met 20 m heb je voldoende energie en snelheid om een rat humaan te doden. Na 30 m wordt dit snel minder. Met minder dan 15 joule schiet je niet of nauwelijks door de huid van een koe of door de kleding van een mens. Ook een waterslang of elektrische leiding wordt niet meer doorboord.

Intussen is het gebruik van loden kogels problematisch geworden. Lood is giftig en het gebruik van lood wordt steeds meer aan banden gelegd. Rattenjagers doen er goed aan om loodvrije munitie te gebruiken. Daarmee kom je tot de conclusie dat de ideale luchtbuks een kaliber van 5,5 mm moet hebben en dat je moet werken met loodvrije kogeltjes.

Als je als professionele rattenjager gaat schieten in gebouwen, fabrieken, stallen, melkerijen of magazijnen dan werk je met een superlicht loodvrij kogeltje van zo’n 0,62 gram (bijvoorbeeld H&N Field-Target-Trophy Green 5,5 mm). Wil je op het erf, in de maiskuil, akker en slootkanten ratten jagen dan kun je een zwaardere variant van zo’n 0,84 gram gebruiken (bijvoorbeeld H&N Baracuda Green 5,5 mm). Deze heeft ook op 25 m nog voldoende slagkracht. Uiteraard moet je in alle gevallen in de borst van de rat treffen zodat de schokgolf zijn verwoestende werk kan doen. In de praktijk betekent dit dat 25 m het maximale schietbereik voor een 100% verantwoord schot is.
Opmerking: Jagers in de akkers met hun zware luchtbuksen hebben een groter bereik, omdat zij met veel power midden op de rat kunnen schieten.

Als het dan gaat om de luchtbuks zelf, dan moet je je realiseren dat je de mondingsenergie moet kunnen instellen op de berekende mondingsenergie van 30 joule. Je komt dan op een gereguleerde persluchtbuks uit, waarvan je de mondingsenergie kunt regelen. Voorbeelden daarvan zijn de goedkope Airventuri Avenger 5,5 mm of de dure FX Wildcat 5,5 mm. En, natuurlijk alles wat er tussenin zit.

Aanvulling: Intussen heb ik uitgebreid getest met beide kogeltjes. De baracuda Green schiet fantastisch met mijn FX-Wildcat. De Field Target Throfhy Green valt tegen en geeft te veel spreiding. Ik heb deze intussen vervangen door de JSB EXACT Pb-Free. Deze is iets zwaarder en schiet nauwkeuriger. Niet ieder kogeltje is geschikt voor iedere luchtbuks.

H&N levert met twee verschillende loodvrije pellets de ideale combinatie voor professionele rattenbestrijders met luchtbuksen.

Een paar weken geleden heb ik verslag gedaan van onze bevindingen met loodvrije kogeltjes. De eerste testen van Henk Fennema laten zien dat loodvrije pellets iets minder nauwkeurig zijn dan pellets van lood. Onze conclusie is dat alle loodvrije kogels die we hebben getest voldoende nauwkeurig waren voor het afschieten van ratten. Intussen heb ik drie loodvrije en één loden 5,5 mm kogels uitgebreid getest. De volgende selectie ligt bij mij op tafel:

• H&N Baracuda Green (0,84 gram)
• JSB Exact Jumbo BP-Free (0,76 gram)
• H&N FieldTarget Trophy Green (0,62 gram)
• JSB Exact Jumbo (lood) (1,03 gram) “Als vergelijking”

De nadruk bij het testen ligt nu op de bruikbaarheid van de verschillende pellets voor het afschieten van ratten in beperkte ruimten met kwetsbare installaties en/of staldieren

Eisen t.b.v. rattenjagen

Voor lezers die het handboek niet hebben geef ik een korte opsomming van de eisen die een professionele rattenjager aan zijn munitie stelt. Het gaat dan om de rattenbestrijder in gebouwen, fabrieken, stallen en dergelijke.

• De pellet moet bij treffen zo’n 20 joule inslagenergie afleveren, om een rat met zekerheid te doden.
• Aan het einde van het schietbereik (zo’n 30 m) moet deze inslagenergie zo ver afgenomen zijn dat de kogel ongevaarlijk (minder dan 15 joule) is voor mensen, huisdieren, inventaris en kabels en leidingen .
• Het kogeltje moet een hoge mondingssnelheid hebben (rond geluidsnelheid = 300 m/s) om te voorkomen dat ratten de schutter kunnen horen.

Hiermee heb ik in het handboek uitgelegd dat een 4,5 mm loden stopkogeltje (met een holle punt) de beste pellet is voor een rattenjager. Als je loodvrij wilt schieten met een kaliber van 4,5 mm, dan wordt de kogel te licht en kun je geen 20 joule meer afleveren in de rat. De conclusie is dat je een groter kaliber nodig hebt voor loodvrije pellets. Om deze reden heb ik mijn FX-Wildcat omgebouwd van 4,5 mm naar 5,5 mm.

Het rekenwerk

Om het gedrag van de geteste kogels te voorspellen kun je gebruik maken van de gratis ballistische calculator Chairgun Mobile. Deze app is te downloaden uit de Google Playstore. Ik heb hieronder de karakteristieken van de verschillende pellets ingevoerd. De mondingsenergie van de FX-Wildcat heb ik ingesteld op ongeveer 30 joule. Ik heb hiervoor de schietdruk terug geregeld naar 100 Bar en de hamer ingesteld op stand 3 van 7.

Voor de H&N Baracuda Green is de mondingsenergie (Muzzle) 31,5 joule en de kogel verlaat de loop met 274 m/s. Aan het einde van het schietbereik heeft deze nog 22,9 joule over bij een snelheid van 234 m/s.

De JSB loodvrije pellet verlaat de loop iets sneller met 287 m/s en 31,3 joule. Dat komt omdat hij iets lichter is. Ook verliest het kogeltje meer energie. Op 30 m heb je nog 20,6 joule over bij een snelheid van 233 m/s.

De H&N FTT Green gaat in aanvang nog veel sneller (306 m/s), met wat minder mondingsenergie. Kennelijk verliest zo’n lichte pellet ook energie in de loop. Tot zo’n 20 m heeft het kogeltje voldoende energie om een rat te doden. Daarna neemt de energie snel af zodat het kogeltje ongevaarlijk wordt op 30 m.

De zware loden kogel vertrekt met slechts 254 m/s maar heeft dan toch de meeste energie. De inslagenergie blijft in het hele traject hoog en daarmee is de kogel tot 50 m nog levensgevaarlijk.

Als je de kogelbanen van de loodvrije pellets vergelijkt blijkt dat deze (tot 30 m) nauwelijks van elkaar verschillen. Alleen de paarse (loden kogel) wijkt na 25 m flink af.

Hierboven zie je hoe de inslagenergie afneemt in het traject dat het kogeltje aflegt.

Bijzonder aandachtpunt: Ik heb op het vorige artikel vragen gekregen over het gevaar van terugkaatsen (Ricochet). Ik ben van mening dat je sowieso met zo min mogelijk energie moet werken. Vandaar de beperking op 30 joule mondingsenergie en de keuze voor super lichte pellets. Bij afketsen op een schuin en hard oppervlak verliest de pellet al veel energie en gaat tollen. Hij is dan niet meer gevaarlijk. Op een haaks hard oppervlak spat de pellet uit elkaar in fragmenten. Wat er terugkomt zijn kleine delen die alleen gevaarlijk zijn voor je ogen. Dus: rattenjagen doe je met een bril op!!!!

Conclusies en aanbevelingen

Ik heb voor mijn praktijk de keuze gemaakt voor twee loodvrije pellets. Dat is de lichtste pellet (H&N Field Target Trophy Green). Deze is het beste bruikbaar in beperkte ruimte waar je rekening moet houden met installaties en huis/stal-dieren. Het kogeltje levert precies genoeg impact om tot 20 m een rat verantwoord en humaan te doden en is buiten het schietbereik ongevaarlijk.

Als ik buiten op of rond het erf (maiskuil, mesthoop, slootkanten en in het veld) ratten wil afschieten kies ik voor de zwaardere pellet (H&N Baracuda Green) omdat deze tot zo’n 40 m voldoende slagkracht levert. Ik hoef hiervoor mijn luchtbuks niet te verstellen. Ik moet alleen een ander ballistisch profiel te kiezen in mijn nachtrichtkijker.

Ik ben verheugd om te kunnen melden dat er een tweede druk van het Handboek voor de Rattenjager is verschenen. Nog net voor de feestdagen en ik hoop dat veel mensen deze tijd gaan gebruiken om van dit boek te genieten.

Ik heb in ieder geval mijn best gedaan om het boek nog completer en vooral ook mooier te maken.

Daarvoor heb ik de prachtige fotoserie van de bekende Ecoloog, Filmmaker en Fotograaf Ruurd Jelle van der Leij mogen gebruiken. Hij heeft met veel compassie een prachtige reeks foto’s van ratten gemaakt in allerlei situaties. Ik voel me vereerd met zijn toestemming om deze foto’s in mijn boek te mogen gebruiken.

Ik heb in het nieuwe Handboek extra aandacht besteed aan de inpassing van het professioneel rattenjagen in de praktijk van de moderne plaagdierbeheersing op basis van Integraal Pest Management (IPM). De Ratslagmethode wordt daarmee ook een extra middel voor de reguliere ongediertebestrijders die nu nog flink steunen op het gebruik van rattengif (rodenticiden). Natuurlijk hoop ik deze beroepsgroep te verleiden om helemaal geen rattengif meer te gebruiken of in ieder geval veel minder.

In de jagerskringen wordt er gediscussieerd over het probleem van lood in het milieu. Lood hoort bij de zware metalen en is niet afbreekbaar en behoorlijk giftig. Ook overheden kijken ernaar en het zal niet lang meer duren voordat er een verbod gaat komen op het gebruik van lood.

Voor schutters is lood een ideaal metaal, omdat het zwaar is en gemakkelijk te bewerken. Toch zijn we op zoek naar alternatieven. Dat geldt voor de jagers in het veld, de sportschutters op de schietbanen en natuurlijk ook voor de rattenjagers.

Voor een professionele rattenjager, die werkt bij veehouderijen en andere bedrijven in de voedselindustrie is lood al langer een probleem. Als lood in het voer voor de dieren terecht komt dan is de boer daar niet blij mee. Een goede rattenjager voorkomt dat er lood achterblijft. Dat doet hij of zij door gebruik te maken van een klein kaliber stopkogeltje (van 4,5 mm van slechts 0,62 gram) dat in het weefsel van de rat blijft hangen. Dat werkt heel goed. Ook omdat professionele rattenjagers in vrijwel 100% van de gevallen raakschieten. De correcte manier van aanschieten is van voren, door de kop, de borst en dan blijft de kogel hangen in de buik. Hiermee wordt alle energie van de kogel in het weefsel afgegeven en is de rat onmiddellijk dood.

Soms moet je lang wachten voor de rat zich naar je toekeert en zie je alleen de kop vanaf de zijkant. In een maiskuil of voergang op een veehouderij kun je dan niet schieten, omdat de kogel door de kop heen schiet en in het voer terecht komt. Je wenst dan dat je geen loden kogels in je luchtbuks hebt.

Onderzoekje naar loodvrije kogels

Henk Fennema en ik hebben al een tijdje nagedacht over het gebruiken van loodvrije munitie. Er is in Nederland nog niet zo veel aanbod op het gebied van loodvrije kogeltjes. Bekende merken als H&N en JSB hebben een loodvrije kogel die nog mondjesmaat te krijgen is.

Henk heeft het initiatief genomen om uitgebreid met loodvrije kogels van JSB te gaan testen. Omdat loodvrije kogels lichter zijn dan loden kogels heeft hij besloten om te testen met een 5,5 mm kogeltje. Berekening laten zien dat je ongeveer 30 joule nodig hebt om dit kogeltje in de buurt van geluidssnelheid te laten vliegen. Dat is de ideale snelheid, omdat ratten deze niet horen aankomen en ze niet kunnen horen waar het schot vandaan komt.

Omdat Henk Fennema (als secretaris) dagelijks op de schietbaan van SV Baarn te vinden is, heeft hij alle gelegenheid gehad om nauwkeurig te testen. Henk zegt er het volgende over: “De loodvrije kogel is iets minder nauwkeurig dan de loden kogel. Ik zal hem voor een wedstrijd niet gebruiken. Maar voor het afschieten van ratten schiet de kogel prima”. De maximale afwijking t.o.v. een loden kogel is op 25 m minder dan een millimeter. Dat is ruim binnen de gebruikelijke killzone van 1 cm.

Met de goede resultaten van Henk heb ik gisteren ook de overstap gemaakt. Ik moest daarvoor mijn FX-Wildcat ombouwen van 4,5 mm naar 5,5 mm. Dat is een middagje werk met een goede gebruiksaanwijzing en een daarvoor aangeschafte loop-kit.

---

Waar Henk heeft getest met de JSB Loodvrij heb ik getest met de iets zwaardere loodvrije kogel van H&N (Baracuda Green). Ook deze kogel presteert goed in de testen. Ook in de praktijk werkt de kogel uitstekend en blijft deze bij een goed aangeschoten rat ook in het weefsel hangen.

Toch ben ik niet tevreden. Als je deze op 280 m/s laat vliegen dan heeft deze een mondingsenergie van 33 joule. Op 20 m houd je dan nog 26 joule over en op 30 m nog 23,5 joule. Als je dezelfde berekening loslaat op de JSB loodvrij dan is de mondingsenergie 30 joule, op 20 m 23 joule en op 30 m 21 joule. In de Ratslagmethode wordt gestreefd naar het beperken van de risico’s. Omdat beide loodvrije kogels toch nog relatief zwaar zijn houden de kogels veel energie vast. Daarbij komt dat een loodvrije kogel minder vervormd en op harde oppervlakken gevaarlijk kan afketsen. De kans op een ricochet acht ik klein. Bij mijn testschoten op een stalen kogelvanger spat de pellet in kleine fragmenten uit elkaar. Deze zijn niet gevaarlijk.

Ik heb het liefst dat een kogel na 30 m niet meer gevaarlijk is voor mensen, huisdieren en inventaris. Dat kun je bereiken met nog lichtere kogels. Als je bijvoorbeeld rekent aan de H&N Field Target Trophy Green met een gewicht van 0,62 gram en een mondingssnelheid van 300 m/s dan heeft deze bij vertrek 28 joule. Op 20 m heb je dan nog 18 joule over en op 30 m nog zo’n 15 joule. Dat is al een stuk veiliger. Dit is de lichtste kogel op dit moment op de markt.

Ik heb deze besteld en ga ‘m ook testen. In ieder geval zijn wij nog niet overtuigd. Wij gaan verder kijken hoe het gebruik van loodvrije kogels in de praktijk uitpakt.